Ισιδώρα Ρόζενταλ-Καμαρινέα

  • Δημοσιεύτηκε 13.11.24
12.04.1918,
  • Πειραιάς
— 04.03.2004,
  • Μπόχουμ
  • δημοσιολόγος
  • καθηγήτρια πανεπιστημίου
  • μεταφράστρια
  • νεοελληνίστρια

Η νεοελληνίστρια Ισιδώρα Ρόζενταλ-Καμαρινέα (1918-2004) εντάσσεται, ως καθηγήτρια πανεπιστημίου, δημοσιογράφος και μεταφράστρια νεοελληνικής λογοτεχνίας, στους σημαντικότερους πολιτισμικούς διαμεσολαβητές μεταξύ της Ελλάδας και της Γερμανίας κατά την μεταπολεμική περίοδο.

Μεγαλωμένη στον Πειραιά η Καμαρινέα παρακολουθούσε μαθήματα γερμανικής γλώσσας όσο ήταν ακόμη μαθήτρια στη Γερμανική Σχολή Αθηνών. Το 1942, μετά τις σπουδές της στην Kλασική Φιλολογία, τη Βυζαντινολογία, τη Νεοελληνική Φιλολογία, την Ιστορία και τη Φιλοσοφία, της χορηγήθηκε υποτροφία από το Γερμανικό Επιστημονικό Ινστιτούτο Αθηνών (DWI) για να σπουδάσει Γερμανική Φιλολογία στο ίδιο πανεπιστήμιο. Από το χειμερινό εξάμηνο του 1943 συνέχισε τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο του Μαρβούργου, όπου το 1945 εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή με θέμα Die religiöse Dichtung Neugriechenlands [Η θρησκευτική ποίηση της νεώτερης Ελλάδας]. Τις επόμενες δύο δεκαετίες εργάστηκε ως καθηγήτρια μεσαιωνικής και νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο ίδιο πανεπιστήμιο, μέχρι που ιδρύθηκε, το 1965, κατόπιν δικής της πρωτοβουλίας η έδρα Βυζαντινής και Νεολληνικής Φιλολογίας στο νεοσύστατο Πανεπιστήμιο του Μπόχουμ. Μετά την ομοτιμοποίηση της, εργάστηκε και πάλι ως επίτιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ από το 1984.

Εκτός της εργασίας της ως καθηγήτρια πανεπιστημίου, η Ρόζενταλ-Καμαρινέα δραστηριοποιήθηκε και στον δημοσιογραφικό χώρο. Από το 1966, το δημοσιογραφικό έργο της περιελάμβανε τη σύνταξη του περιοδικού Hellenica, το οποίο πρωτοεκδόθηκε το 1964 και από το 1973 άρχισε να κυκλοφορεί ως ετήσια έκδοση. Από το 1975 έως και το 1999 ασχολήθηκε με την επιμέλεια του φημισμένου επιστημονικού περιοδικού Folia Neohellenica και το 1974 δημιούργησε τη σειρά Bochumer Studien zur Neugriechischen und Byzantinischen Philologie [Μελέτες στη Νεοελληνική και Βυζαντινή Φιλολογία στο Μπόχουμ]. Έχει δημοσιεύσει, επίσης, πολυάριθμα άρθρα σε γνωστές εγκυκλοπαίδειες όπως στο Lexikon der Weltliteratur [Εγκυκλοπαίδεια της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας] του Γκέρο φον Ουίλπερτ, στην εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους και το 1980 στον τόμο του Südosteuropa-Handbuchs [Εγχειρίδιο για την Νοτιοανατολική Ευρώπη] που αφορά την Ελλάδα.

Η συμβολή της Ρόζενταλ-Καμαρινέα ως μεταφράστριας ελληνικής και γερμανικής λογοτεχνίας είναι τόσο σημαντική όσο και τα επιστημονικά της επιτεύγματα. Η δραστηριοποίηση στον χώρο αυτό ξεκίνησε με τις μεταφράσεις ποιημάτων των Ρίλκε και Κόνραντ Φέρντιναντ Μέγερ, οι οποίες δημοσιεύθηκαν στο ελληνικό περιοδικό Νέα Εστία το 1941-43. Η Ρόζενταλ-Καμαρινέα έπαιξε ένα πολύ σημαντικό ρόλο ως μεταφράστρια νεοελληνικών λογοτεχνικών έργων στα γερμανικά κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Η ίδια διαμόρφωσε τη λογοτεχνική εικόνα του γερμανικού κοινού για την Ελλάδα με την ανθολογία Neugriechische Erzähler [Νεοέλληνες συγγραφείς] (1958), η οποία υπέστη επεξεργασίες και επανεκδόθηκε αρκετές φορές μεχρι τη δεκαετία του 1980, καθώς και με τις μεταφράσεις γνωστών Ελλήνων πεζογράφων (Καζαντζάκης, Πρεβελάκης, Τερζάκης, Βενέζης) και ποιητών (Ελύτης, Σεφέρης, Ρίτσος, Βρεττάκος).

Η Ροζενταλ-Καμαρινέα διαδραμάτισε, επιπλέον, εξίσου σημαντικό ρόλο στον γερμανοελληνικό διάλογο πέρα από τις επιστημονικές και λογοτεχνικές της δραστηριότητες. Από το 1966 διετέλεσε μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Γερμανοελληνικών Συλλόγων, από το 1976 αντιπρόεδρος και, τέλος, από το 2003, επίτιμη πρόεδρος. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλαδα (1967-1974), η ίδια συμμετείχε ενεργά στον αγώνα για την αποκατάσταση της ελευθερίας και της δημοκρατίας μέσω ραδιοφωνικών εκπομπών, μεταφράσεων ελληνικής αντιστασιακής λογοτεχνίας, ομιλιών και εκδηλώσεων. Το 1978 της απονεμήθηκε το ομοσπονδιακό παράσημο του Τάγματος Αξίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας για την προστασία των Εβραίων που διώχθησαν κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Αντικρυστά σε αυτά τα επιτεύγματα, έχει γίνει, παράλληλα, αναφορά στην «εξαιρετικά μετρημένη μεταχείριση του παρελθόντος» της νεοελληνίστριας, η οποία πάντα απέφευγε «μια άμεση ενασχόληση με την ιστορία του κλάδου και του αντικειμένου της, ειδικά σε ό,τι αφορά την περίοδο του γερμανικού Εθνικοσοσιαλισμού (Pechlivanos, 2015, 365–366).

Μετάφραση από τα γερμανικά: Κωνσταντίνα Λογκόνε

Βιβλιογραφία

Παραπομπή

Μάρκο Χίλεμαν: «Ισιδώρα Ρόζενταλ-Καμαρινέα», στο: Αλέξανδρος-Ανδρέας Κύρτσης και Μίλτος Πεχλιβάνος (επιμ.), Επιτομή των ελληνογερμανικών διασταυρώσεων, 13.11.24, URI : https://comdeg.eu/artikel/130673/.