Τα Δοκίμια της Επιτομής διακρίνονται σε τέσσερις κατηγορίες, τις Μικροϊστορίες (θεματικά και χρονικά εστιασμένες μελέτες περίπτωσης), τις Μακροδιαδικασίες (πρακτικές διαμεσολάβησης, δίκτυα, πολιτικές και δομές), τα Μετα-αφηγήματα (έννοιες, ερμηνευτικά σχήματα, στερεότυπα) και τις Παρουσιάσεις (λ.χ. ερευνητικά προγράμματα ή και βιβλιοκρισίες).
Τα εγκυκλοπαιδικά Άρθρα προσφέρουν σύντομες πληροφορίες για πρόσωπα, θεσμούς, τόπους, μέσα και αντικείμενα των ελληνογερμανικών διασταυρώσεων.
Οι Φάκελοι συγκεντρώνουν επιλεγμένα δοκίμια και άρθρα ώστε να προσφερθεί εποπτική εικόνα για συγκεκριμένες θεματικές ενότητες.
Νέα δοκίμια
Έλληνες/ίδες υποψήφιοι/ες διδάκτορες στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου από την ίδρυση του Πανεπιστημίου το 1919 μέχρι το 1941
Με βάση το διαθέσιμο αρχειακό υλικό (Κατάλογοι υποψήφιων διδακτόρων, αρχειοθετημένα αντίτυπα διατριβών, φάκελοι διατριβών και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ατομικοί φάκελοι) συλλέγονται και αξιολογούνται τα στοιχεία που αφορούν τους έλληνες/ίδες σπουδαστές/τριες και ειδικότερα τους/τις διδάκτορες του Πανεπιστημίου του Αμβούργου κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Αποφασιστικό κριτήριο για την υπαγωγή τους στην έρευνα είναι το έτος εγγραφής των υποψήφιων στο πανεπιστήμιο, πολλές διατριβές συνεχίζονται και κατά τη δεκαετία του 1940. Μελετάται επίσης το Αρχείο της Ελληνογερμανικής Κοινότητας του Αμβούργου (DGGH) , προκειμένου να εντοπισθεί η πιθανή διαπλοκή ιδιωτικών και πανεπιστημιακών συμφερόντων. Αξιολογούνται βιογραφικά σημειώματα, πληροφορίες για επιβλέποντες καθηγητές , πραγματογνώμονες και εξεταστές, σε ορισμένες δε περιπτώσεις πραγματογνωμοσύνες και λοιπές διαδικασίες. Για την ακρίβεια, υπάρχει μόνο μια υποψήφια διδάκτορας, της οποίας η προσπάθεια δεν τελεσφόρησε. Σε περιπτώσεις όπου οι σχετικές πληροφορίες είναι διαθέσιμες, δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σ’ αυτές που αφορούν αφενός την ελκυστικότητα του Πανεπιστημίου του Αμβούργου, των συγκεκριμένων επιστημονικών πεδίων και των συγκεκριμένων καθηγητών και αφετέρου τη στάση των υποψηφίων διδακτόρων απέναντι στον εθνικοσοσιαλισμό και σε ορισμένες περιπτώσεις, το αναμορφωμένο βιογραφικό τους μετά το 1945. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε επίσης σε πληροφορίες σχετικές με τις υποτροφίες. Προκειμένου να ενθαρρυνθούν περαιτέρω έρευνες αυτού του είδους, αναφέρονται σκοπίμως με σαφήνεια οι μέθοδοι και το είδος του ίδιου του αρχειακού υλικού.
Ονομαστικός κατάλογος από το Παράρτημα 1: Στοιχεία για τις διαδικασίες που αφορούν την εκπόνηση διατριβής και στις οποίες έλαβε χώρα επί διδακτορικώ διπλώματι εξέταση
Ο ακόλουθος ονομαστικός κατάλογος βασίζεται στην τεκμηρίωση, η οποία δίδεται στο Παράρτημα 1 του παρόντος δοκιμίου και αφορά τις διαδικασίες εκπόνησης διατριβής των υποψηφίων διδακτόρων που παρουσιάζονται εδώ. Η αναλυτική τεκμηρίωση των διαδικασιών εκπόνησης διατριβής μπορεί να βρεθεί στα άρθρα που αναφέρονται στα αντίστοιχα πρόσωπα και έχουν παραχθεί βάσει του παραρτήματος προκειμένου να αναρτηθούν στην Επιτομή των Ελληνογερμανικών σχέσεων. Οι ονομασίες ακολουθούν σε όλες τις σχολές την χρονολογική σειρά των εγγραφών· όταν οι εγγραφές δεν είναι διαθέσιμες, η σειρά δίνεται σύμφωνα με το εξάμηνο εισαγωγής στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, όπως αυτό αναφέρεται στο βιογραφικό.
Φιλοσοφική Σχολή (Philosophische Fakultät)
- Βασίλειος Έξαρχος – Basil Exarchos (Θ.Ε. 1928)
- Εμμανουήλ Γ. Σαρρής – Emanuel G. Sarris (Θ.Ε. 1929)
- Ευριπίδης Κωνσταντόπουλος – Euripides Constantopoulos (Χ.Ε. 1929/30)
- Ματούλα Κωνσταντοπούλου – Matoula Constantopoulos (Χ.Ε. 1931/32)
- Ιωάννης Ιωαννίδης – Ioannes Ioannides (Θ.Ε. 1934)
- Γεώργιος Δημητράκος – Georgios Dimitrakos (Χ.Ε. 1935/36)
- Πέτρος Κούλμας – Peter Coulmas (1939)
- Δρ. Νομ. Δημήτριος Σ. Κωνσταντόπουλος – iur. Demetrios S. Constantopoulos (1938/39)
Σχολή Επιστημών του Δικαίου και του Κράτους (Rechts– und Staats-wissenschaftliche Fakultät)
- Κωνσταντίνος Σ. Κωνσταντόπουλος – Constantin S. Constantopoulos (Χ.Ε. 1925/26)
- Κυριάκος Σπηλιόπουλος – Kyriakos Spiliopoulos (Θ.Ε. 1926)
- Λέων Πιζάνης – Leon Pisani (1926/27, Θ.Ε. 1929)
- Δημήτριος Δημητρίου – Dimitrios Dimitriou (Χ.Ε. 1927/28)
- Χ[αράλαμπος Ν.] Φραγκίστας – Ch[aralambos N.] Fragistas (Θ.Ε. 1929)
- Αλέξανδρος Τσιριντάνης – Alexander Tsirintanis (Θ.Ε. 1929)
- Σταμάτιος Βοϊβόδας – Stamatios Woiwodas (Θ.Ε. 1929)
- Σπύρος Μαλάμος – Spyro Malamos (Χ.Ε. 1932/33)
- Φαίδων Σαχαμάνογλου – Phaedon Sachsamanoglou (Θ.Ε. 1934/35)
- Δημήτριος Σ. Κωνσταντόπουλος – Demetrios S. Constantopoulos (Θ.Ε. 1933/34)
- Δημήτριος Σπ. Εμμανουήλ – Demetrios Sp. Emmanuel (Χ.Ε. 1933/34)
- Στυλιανός Καρακαντάς – Stylianos Karakantas (Θ.Ε. 1935)
- Θεόδωρος Δεληγιώργος – Theodor Deligeorgios (Θ.Ε. 1936)
- Νικόλαος Βοϊβόδας – Nikolaos Woiwoidas (Θ.Ε. 1936)
- Αιμίλιος Μπεντερμάχερ – Aemilios Bendermacher (Θ.Ε. 1938)
- Γεώργιος Σ. Κωνσταντόπουλος – Georgios S. Constantopoulos (Θ.Ε. 1938)
- Νικόλαος Δελούκας – Nikolaos Deloukas (Θ.Ε. 1938)
- Ευθύμιος Παπαγεωργίου – Euthymios Papageorgiou (Χ.Ε. 1938/39)
Ιατρική Σχολή (Medizinische Fakultät)
- Σέργιος Σερέφης – Sergios Serefis (Χ.Ε. 1922/22)
- Νικόλας Κερετζόπουλος – Nikolas Kerestetzopoulos-Koursis (Χ.Ε. 1922/23)
- Βασίλειος Μαλάμος – Basilios Malamos (Χ.Ε. 1925/26)
- Αθανάσιος Δομένικος – Athanasios Domenikos (Θ.Ε. 1927)
- Τριαντάφυλλος Δημητρίου – Triantafillos Dimitriou (Χ.Ε. 1929/30)
- Αθανάσιος Καραγιάννης – Athanasios Karajannis (Χ.Ε. 1931/32)
- Άγγελος Πιστοφίδης – Angelos Pistofidis (Χ.Ε. 1935/36)
- Παναγιώτης Γρηγοριάδης – Panagiotis Grigoriadis (Χ.Ε. 1937/38)
- Κωνσταντίνος Νικολαΐδης – Konstantinos Nikolaides (Χ.Ε. 1937/38)
- Παναγιώτης Νασούφης – Panagiotis Nassuphis (Θ.Ε. 1937)
Ονομαστικός κατάλογος από το Παράρτημα 2: Εγγεγραμμένοι Έλληνες/Ελληνίδες καθώς και ελληνικά ονόματα που περιέχονται στο πόρταλ εγγεγραμμένων των ετών μέχρι και το 1941· χωρίς διδακτορικό/υφηγεσία
- Κουρεμέτης Γρηγόριος – Kouremetis, Gregor (Χ.Ε. 1920/21)
- Αγγαλόπουλος Χρίστος – Agallopulos, Christos (Χ.Ε. 1921/22)
- Κυριακού Λύσσανδρος – Kyriakos, Lysandros (Χ.Ε. 1921/22)
- Σπηλιόπουλος Γεώργιος – Spiliopoulos, Georges (Χ.Ε. 1921/22)
- Δαμασιώτης Στέλιος – Damassiotis, Stelios (στο πόρταλ των εγγεγραμμένων: Ήλιος – Hellios) (Θ.Ε. 1922)
- Κοννινιώτης Χρίστος – Konniniotes, Christos (SoSe 1922)
- Μπιτσάκης Ελευθέριος – Bitsakis, Elefteri (Χ.Ε. 1922/23)
- Σπηλιόπουλος Σπυρίδων – Spiliopulos, Spyridon (Χ.Ε. 1922/23)
- Βαλαβανιώτης Χρίστος – Valavaniotis, Christos (στο πόρταλ των εγγεγραμμένων: Ναλαβανιώτης – Nalavaniotis) (Θ.Ε. 1923)
- Νιάρχος Δημήτριος – Niarchos, Demetrius (Χ.Ε. 1923/24)
- Τζαννίδης Αλέξανδρος – Tzannides, Alexander (Θ.Ε. 1924)
- Αλεξανδρίδης Κωνσταντίνος – Alexandrides, Konstantin (Θ.Ε. 1925)
- Παλαιολόγος Γεώργιος – Palaeologos, Georg (Θ.Ε. 1925)
- Ευαγγελίδης Αλέξανδρος – Evangelides, Alexander (Χ.Ε. 1926/27)
- Παπαγιάννης Μιχαήλ – Papajanni, Michel (Θ.Ε. 1928)
- Φλώρος Παύλος – Floros, Paul (Χ.Ε. 1928/29)
- Παπαζαχαρίν Ιωάννης – Papasacharin, Johann (Θ.Ε. 1929)
- Φιλιππόπουλος Ντένης (Διονύσιος) – Philippopoulos, Denis (d.i. Dionysios) (Χ.Ε. 1929/30)
- Κοκκινόπουλος Δημήτριος – Kokkinopoulos, Dimitrios (Θ.Ε. 1929/30)
- Μαυροειδής Ιωάννης – Mavroidis, Jean (Θ.Ε. 1920)
- Χριστοδούλου Α. – Christodoulou, A. (Χ.Ε. 1930/31)
- Βλαχόπουλος Χ. – Vlachopoulos, Ch. (Χ.Ε. 1930/31)
- Βασιλείου Φίλων – Wassiliou, Philon (Χ.Ε. 1930/31)
- Πίππας Δημοσθένης – Pippas, Demosthenes (Θ.Ε. 1931)
- Σκούρα Ελένη – Skura, Helene (Θ.Ε. 1931)
- Κωστοπαναγιώτης Βασίλειος – Kostopanagiotis, Vasileios (Χ.Ε. 1931/32)
- Γεδεών Σοφία – Gedeon, Sophie (Θ.Ε. 1932)
- Χρυσοβέργη Α. – Chryssoverghi, A. (Χ.Ε. 1932/33)
- Δημητρίου Ειρ. – Dimitriou, Ir. (Χ.Ε. 1932/33)
- Δάμτσας Αλέξανδρος – Damtsas, Alexander (Χ.Ε. 1933/34)
- Νάτζου Έλλη – Nantzu, Elly (Θ.Ε. 1934)
- Χρόνης Ι. – Chronis, Johs. (Χ.Ε. 1934/35)
- Θωμαΐδης Ξενοφών – Thomaides, Xenophon (1934/35)
- Γαζής Ανδρέας – Gasis, Andreas (Θ.Ε. 1935)
- Λαμπαδαρίδης Γρηγόριος – Lambadaridis, Gregorios (Χ.Ε. 1935/36)
- Βασιλάκης Χρίστος – Vassilakis, Christos (Χ.Ε. 1935/36)
- Κωνσταντινίδης Δημήτριος – Konstantinides, Demetrius (Θ.Ε. 1936)
- Μουζενίδης Κυριάκος – Mousenidis, Kyriakos (Θ.Ε. 1936)
- Διαμαντόπουλος Θεόδωρος – Diamantopoulos, Theodoros (Χ.Ε. 1936/37)
- Καραπαλής Πασχάλης – Karapalis, Paschalis (Χ.Ε. 1936/37)
- Περατικός Μιχαήλ – Peraticos, Michael (Χ.Ε. 1936/37)
- Σουρμελής Αντώνιος – Sourmelis, Antonios (im Matrikelportal: Soyrmelis) (Χ.Ε. 1936/37)
- Καρίπη Ηρώ – Karipi, Hero (Θ.Ε. 1937)
- Αναγνωστίδης Νικόλαος – Anagnostidis, Nikolaos (Χ.Ε. 1937/38)
- Κυριαζής Κωνσταντίνος – Kyriazis, Konstantin (Θ.Ε. 1938)
- (Πιθανώς) Μποντονρής Κωνσταντίνος – Bondonris, Konstantin (Χ.Ε. 1938/39)
- Γιαννόπουλος Κωνσταντίνος – Jannopoulos, Konstantin (Χ.Ε. 1938/39)
- Παπαγεράκης Ιωάννης – Papagerakis, Johannis (Χ.Ε. 1938/39)
- (Πιθανώς) Μπελέζος Νίκων – Belesos, Nikon (Θ.Ε. 1939)
- Κωνσταντοπούλου Σταυρούλα – Konstantopoulou, Stavroula (Θ.Ε. 1939)
- Λασκάρ Κώστας – Laskar, Kostas (Θ.Ε. 1939)
- Παπαδόπουλος Μιλτιάδης – Papadopoulos, Miltiades (Θ.Ε. 1939)
- Πετρόπουλος Γεώργιος – Petropulos, Georg (Θ.Ε. 1939)
Μετάφραση από τα Γερμανικά: Αντώνης Οικονόμου
Facetten musikalischer deutsch-griechischer Begegnung im Raum der Ionischen Inseln
Sicherlich haben nach allgemeiner Ansicht geographische Nachbarschaft und langjährige politische Bindung an die italienische Halbinsel in hohem Grade zur Herausbildung der kulturellen Dynamik der Ionischen Inseln beigetragen. Doch waren sie seit jeher ein Ort, an dem sich die Wege von Menschen, Ideen und Fertigkeiten kreuzten und die Erfahrungen des Okzidents und des Orients mit den lokalen Gegebenheiten kreativ zusammenfanden. In diesem Zusammenhang hat die Wechselwirkung zwischen den Ionischen Inseln und den zeitweise aus Deutschland herrührenden musikalischen Impulsen bislang keine ausreichende Beachtung gefunden. Der vorliegende Text unternimmt den Versuch einer ersten, überblicksartigen Annäherung an die teils auf direktem Wege, teils über den italienischen Raum entstandenen Verbindungen zwischen dem Musikleben der Ionischen Inseln und jenem des deutschsprachigen Raums. Im Vordergrund stehen dabei besonders die legendären Opernaktivitäten auf Korfu, die 1733 mit einem Werk des sächsischen Komponisten Johann Adolf Hasse ihren Anfang nahmen, ferner das 1902 mit einer italienischsprachigen Aufführung des Wagner’schen Lohengrin neueingeweihte Stadttheater und schließlich Deutschlands Kaiser Wilhelm II., der vor dem Hintergrund seiner alljährlichen Besuche auf der Insel die Oper Kerkyra (Korfu) in Auftrag gab. Darüber hinaus bemerkenswert: die im Verlauf von fast 200 Jahren ununterbrochener Opernaktivität häufige Präsenz melodramatischer Bühnenwerke italienischer Provenienz, die auf Texten von Schiller und Goethe fußten. Dabei tritt mehr als deutlich der Einfluss des deutschen Idealismus und des Wagnerismus zutage, der die auf den Ionischen Inseln gepflegte Musikästhetik bestimmte. Gleichermaßen deutlich wendeten sich seit Ende des 19. Jahrhunderts viele auf den Ionischen Inseln tätige Komponisten, praktizierende Musiker und Lehrer (von denen einige selbst in Deutschland studiert hatten) deutscher Methodik und Praxis zu. Neben alledem besuchten deutschsprachige Reisende die Ionischen Inseln (bzw. ließen sich dort für immer nieder), die ihre eigene Sichtweise auch auf das einzubringen wussten, was im Westen des insular beheimateten Griechentums musikalisch gewachsen war.
Übersetzung aus dem Griechischen: Joachim Winkler
Soziokulturelle Verflechtungen unter den deutschen, westeuropäischen und griechischen Eliten im ottonischen Griechenland
Der Essay untersucht die großen Linien der gesellschaftlichen und kulturellen Verflechtungsprozesse zwischen den deutschen, westeuropäischen und griechischen Eliten im ottonischen Griechenland. Er macht die Ebenen, Kanäle des gegenseitigen Austauschs, Rahmenbedingungen und handelnden Subjekte der vielfältigen und vielschichtigen Verflechtungen sichtbar, über welche deutsche und darüber hinaus westeuropäische Vorbilder in Sachen Bildung, Technologie, Städtebau und Architektur, allesamt kennzeichnend für die gesellschaftliche Diversität und Überlegenheit des gebildeten, begüterten und aufstrebenden Bürgertums und ebenso des europäischen Geburts- bzw. Briefadels, damit begannen, sich unter dem bayerischen Fürsten Otto von Wittelsbach über das kleine, neu gegründete griechische Königreich und insbesondere in seiner neuen Hauptstadt Athen auszubreiten. Wie uns der junge deutsche Archäologe und von 1837 bis 1843 spätere Professor für Klassische Archäologie an der Universität Athen Ludwig Ross berichtet, kam es, als man während der Monate zwischen Sommer 1832 und Anfang 1834 im damals noch als Hauptstadt fungierenden Nafplio auf die Ankunft Ottos wartete, zu interessanten Begegnungen und Kontakten, die die intensiveren, zahlreicheren, nun institutionell formalisierten und gesellschaftlich breiter verankerten Verflechtungen der Eliten in den folgenden drei Jahrzehnten bis zu Ottos Entthronung präjudizierend anbahnten. Hofbeamte, Amtsträger, Offiziere, Diplomaten, hochrangige Verwaltungskräfte, Professoren und Studenten der Universität, Architekten, Kunstmaler, Archäologen, Rechtskundige, Wissenschaftler und verschiedene Freiberufler spielten bei den griechisch-deutschen und intereuropäischen Verflechtungen, bei denen es vornehmlich um die Einbeziehung der griechischen, insbesondere aus nichtgriechischen Gebieten stammenden Eliten in die Sphäre des Westens und seiner Werte ging, eine führende Rolle. Neu etablierte Institutionen wie der Königliche Hof, Strukturen der Exekutive und Rechtspflege, die Universität und andere Bildungs- und Forschungseinrichtungen samt den ihrer Unterbringung dienenden Baulichkeiten, ließen zusammen mit immer luxuriöser werdenden Privatbauten privilegierte Zonen und Räume der Verflechtung und des kulturellen Transfers entstehen, in denen sich der langfristige Prozess der Europäisierung der nun aufkommenden neugriechischen bürgerlichen Gesellschaft vollzog.
Übersetzung aus dem Griechischen: Joachim Winkler
Νέα άρθρα
Τέοντορ Κιντ
Ο Τέοντορ Κιντ (Theodor Kind, 1799–1868) από τη Λειψία ήταν φιλέλληνας και λογοτεχνικός, γλωσσικός και πολιτισμικός διαBernd Jentzsch
Der Schriftsteller und Lektor Bernd Jentzsch (geb. 1940) war vor seiner Aussiedlung aus der DDR in der Mitte der 1970er Jahre als Nachdichter an mehreren ostdeutschen Sammlungen neugriechischer LyrikΓιόχαν Ματίας Φίρμενιχ-Ρίχαρτς
Ο Γιόχαν Ματίας Φίρμενιχ-Ρίχαρτς (Johann Matthias Firmenich-Richartz, 1808–1889) ήταν γερμανός φιλόλογος και συγγραφέας, ο οποίοςΝέοι φάκελοι
Die deutsch-griechischen Verflechtungen zur Zeit König Ottos
In keiner Phase der jüngeren und jüngsten Geschichte Griechenlands hat die Einführung staatlicher Institutionen zu einer vergleichbaren gesellschaftlichen und kulturellen Transformation beigetragen wie in den drei Jahrzehnten unter der Herrschaft von König Otto.
Die deutschen Philhellenismen
Das Dossier umfasst verschiedene Felder der deutsch-griechischen Verflechtungen, die bislang für gewöhnlich unter dem einheitlichen Begriff des deutschen Philhellenismus (bzw. des Mishellenismus) subsummiert wurden. Den ersten Angelpunkt der Konferenz bildet die Neubewertung der Rezeptionen von 1821 in den deutschsprachigen Ländern und die Mobilisierung, die sie in Verbindung mit den politischen Bewegungen nördlich der Alpen hervorriefen. In diesen Bewegungen waren freilich von vornherein eine politische und eine kulturelle Komponente miteinander verflochten, die politische Bewegung des Philhellenismus und die aus der einschlägigen Literatur bekannte „Tyrannei Griechenlands über Deutschland“. Selbstverständlich darf die Rolle der griechischen Gemeinden des deutschsprachigen Raumes in diesem Zusammenhang nicht vergessen werden. Den zweiten Angelpunkt bildet die Untersuchung der Transformationen, die diese politisch-kulturelle Verflechtung in den 200 Jahren nach dem Ausbruch der Griechischen Revolution erfuhr.
Deutsch-griechische Verflechtungen vom Deutschen Kaiserreich bis zum Einmarsch der Wehrmacht in Griechenland
Die Sehnsucht der gebildeten Deutschen nach dem, was sie als die Wiege ihrer persönlichen und gesellschaftlichen Identität ansahen, blieb auch in diesen Jahren unvermindert, während sich die Griechen, die auf dem Wege der Bildung zu gesellschaftlicher Reputation gelangen wollten, hauptsächlich (wenn auch nicht ausschließlich) durch die Augen der Deutschen sahen.
